Sosyal beceri nedir? Çocuklarda sosyal becerileri geliştiren yöntemler

Çocukların toplumsal maharetlerini geliştirmek, onların gelecekte başarılı ve keyifli bireyler olmaları için epeyce kıymetlidir. Ruhsal Danışman Sümeyye Üstün, çocuklarda toplumsal marifetleri geliştirmeye yardımcı olacak metotları açıkladı.

Sosyal maharet; her bir çocuğun başka beşerlerle müspet bağlantılar içerisine girme ve bu alakaları geliştirmesindeki davranışlar kümesidir. Bireyin kendi etrafına toplumsal açıdan ahenk göstermesi de diyebiliriz.

Çocuklar toplumsal marifetler ile kendi hislerinin farkına varma ve hislerini söz etmedeki düzenlemeler yapma yeteneğini içerir. Bu şu demek: Çocuklar da, biz yetişkinler de kendi kendimize durduğumuzda kendimize dair hiçbir şey bilmeyiz. Ne sevip ne sevmediğimizi, neyin rahatsız edip etmediğini, vs. bilemeyiz. Ancak ne zamanki biriyle bir münasebet kurarız, o vakit tanımaya başlarız. Aile münasebetlerimizde, bir arkadaş edindiğimizde, dedikodu yaptığımızda, tartışıp hengame ettiğimizde aslında kendimize dair çok şey görmüş oluruz. Orada, iç dünyamızda, gerçekte neler olup bitiyor? Farkında olmadan hangi anılarımızla, hangi şahıslarla temas ediyoruz da bu türlü reaksiyonlar ortaya çıkıyor? Aslında tüm bağlarımız bu manada kendimizle ilgilidir. Kendi hislerimizle, kendi geçmiş bağlarımızla, anılarımızla ilgilidir.

Çocuklar ise, her ne kadar bizim kadar anı biriktirmemiş olsalar da, duygusal olarak birçok şeyi hissederler. Hem anne babalarının hislerini çekerler, hem de karı-kocanın alakasını kopyalarlar. Bu manada çocukların annesi, babası ve karı-koca bağı formunda 3 ebeveyni vardır diyebiliriz. Bununla birlikte aile içinde yahut etrafta maruz kaldıkları olaylara karşı birtakım duygusal yansılar de gösterirler. Tüm bunlar dünyayla nasıl bir alaka kurduklarını yahut kuracaklarını belirler. Bu sebeple toplumsal bağlantılarda kendi hissimizi manaya ve başkasının hissini da fark etme, bununla birlikte tüm karmaşık süreçleri dengeleyebilmek değerlidir.

Okul öncesi devir ise toplumsal marifet gelişimi için hayli değerlidir. Çocuk okul öncesi bir eğitim aldığında hem toplumsal hem de duygusal gelişimi büyük oranda etkilenir. Zira diğerleriyle ilgi halindeyken birçok toplumsal ve duygusal duruma maruz kalır ve baş etme marifeti geliştirirler.

İLİŞKİ KURMAYI NASIL ÖĞRENİRİZ?

İlişki kurmak birinci bakım verenlerimiz aracılığıyla öğrendiğimiz bir şeydir. Birinci münasebet annenin göğsüyle başlar. Bebek birinci doğduğunda ne anneyi bilir, ne de etrafa dair bir öbür şeyi. Tek bir şey bilir, o da göğüs. Ama memeyi de göğüs olarak bilmez. Kendinden bir modül olarak bilir. Bebeğin emdiği şey ise yalnızca süt değildir, bebek duyguyu da emer. Anneye ilişkin hangi hisler varsa, uygunlarını de kötülerini de emer. Bu sağ beyinler ortasında görünmeyen irtibatla ilgili bir şeydir. Şayet göğüs (anne) doyurucu, besleyici, kapsayıcı, muhtaçlığını gereksinimi kadar gidericiyse bebek dünyayla daha olumlu bir bağ geliştirir. Lakin gereksiniminden fazlası yahut azı veriliyorsa, zoraki, kerhen veriliyorsa yahut annenin kendi hayatında içinde bulunduğu duygusal durum zorlayıcıysa bebek ona nazaran bir bağ kurar. Bazen annelerin sütü gelmez. Anneler kendini hatalar, eksik görür. Burada konu yalnızca süt değildir. Annenin duygusal olarak kapsayıcılığından bahsediyoruz. Ve “yeterince iyi” oluşundan bahsediyoruz. Birtakım şeyleri yanlış da yapsa eksik de yapsa elinden geleni elinden geldiği kadar yaptığı hissiyle davranmasından bahsediyoruz. İşte temel sorun budur, annenin kendini kâfi hissetme duygusu.

Özetle, dış dünyayla kurduğumuz alaka annemizle kurduğumuz münasebetten etkilenir. Anne-bebek bağlanması nasıl gerçekleştiyse, dış dünyayla, arkadaşlarla, başka şeylerle bağlanma da o denli gerçekleşir. Burada bağlanma tarzları ve obje alakaları büyük rol oynar.

SOSYAL MARİFET ZORLUĞU NASIL GÖRÜNÜR?

En temelde bir alaka başlatma yahut sürdürmede zorlanma olarak görünür, diyebiliriz. Pekala, çocuklardan ne bekleriz? Sağlıklı olan nedir ki, eksikliği/zorluğu ne olsun?

Okul Öncesi Devir (3 – 6 Yaş):

• Oyun başlatabilmek
• Bir oyuna dahil olabilmek
• Kendi hislerini fark etmek ve oburunun hissini anlayabilmek
• Öz düzenleme ve his düzenleme yapabilmek

İlkokul Periyodu (6-11 Yaş):

• Arkadaş edinmek
• Sınıfta parmak kaldırmak, etkinliklere iştirak gösterebilmek
• Grup olabilmek ve çoklu bağlantılar kurabilmek
• Çatışma çözmek
• Derslere iştirak gösterebilmek ve toplumsal tertiplerde yer edinebilmek
• Akademik muvaffakiyetin çocuğun potansiyeline uygun olması
• Kendi hissini fark etmek ve başkasının hissini anlayabilmek
• Öz düzenleme ve his düzenleme yapabilmek

Ergenlik Periyodu (12+)

• Ergenlikte akran bağları temeldir. Akranlarıyla arkadaşlık kurabilmek
• Toplumda var olacağı toplumsal kimliğe dair denemeler yapmak
• Flört/sevgili denemeleri yapmak
• Arkadaşlığın bir tercih olduğunu, reddedilmenin de olağan olduğunu bilmek

SOSYAL MARİFET EKSİKLİĞİNDE ANNE BABALAR NE YAPMALI?

• Çocuğunuzun his düzenleme mahareti geliştirmesine yardımcı olun.  Kendi hislerini tanıması ve karşısındakinin hissini da okuyabilmesi değerlidir.
• Çocuklarınıza arkadaşlık seçiminin bir tercih olduğunu, ziyan gördüğü yerde değiştirebileceğini öğretin.
• Sosyal ortamlarda çocuklarınıza eleştirel ya da baskıcı bir tavır uygulamayın.
• Çocuklar en âlâ kopyalayarak öğrenir. Siz yeni beşerlerle tanışmak, yeni yerler keşfetmek, yeni şeyler denemek konusunda ne kadar meraklı olursanız, bu hissiniz çocuğunuza da geçecektir.
• Baş edemediğiniz noktalarda bir uzmandan takviye almayı ihmal etmeyin.

Sümeyye Üstün

Psikolojik Danışman