Çocuklarda zeka geriliği nasıl fark edilir? Dikkat bozukluğu ve özel durumlar nasıl ayrışır?

Son yıllarda çocuklarda çok sık görülen dikkat bozukluğu, odaklanamama üzere çeşitli meseleler ebeveynleri hayli düşündürüyor. Yanı sıra, çocuklarda görülen zihinsel sorunlar ve birtakım özel durumlar dikkat eksikliği ile karıştırılabiliyor. Bu mevzuda merak edilenleri Uzman Ruhsal Danışman Zeynep Özdoğru, sizler için yanıtladı.

HABERE İLİŞKİN GÖRÜNTÜ İÇİN TIKLAYIN İZLE

Özellikle okulların açılmasıyla birlikte birtakım çocukların sınıfa ahenk, ders çalışma disiplini, odaklanamama, dikkat dağınıklığı üzere meseleleri gün yüzüne çıktı. Aileler bu üzere problemleri zeka geriliği ya da çocuklarda görülen birtakım özel durumlarla karıştırabiliyor. Meselelere tedbir almak için en başta sorunun yanlışsız tespiti kıymetlidir. Pekala, zeka geriliği nedir ve nasıl anlaşılır? Çocuklarda görülen özel durumlar nasıl fark edilir ve dikkat eksikliğinden nasıl ayırt edilir?

ZEKA GERİLİĞİ NEDİR?

‘Zihinsel engellilik’ olarak bilinen zeka geriliği, çocuğun zeka puanının ortalamanın altında kaldığı durumları söz eder. Zeka geriliği hem davranışsal boyutta hem de bilişsel boyutta tespit edilebilen, tanınabilen ve tıpkı vakitte tedavi için başvurulabilen bir etikettir. Doğum öncesinde, doğum sırasında ve doğum sonrasında tespiti yapılabilir.

Zeka geriliği, farklı komplikasyonlar, genetik yahut çevresel faktörler sebebiyle ortaya çıkan bir gelişim bozukluğudur.

ZEKA GERİLİĞİ NASIL ANLAŞILIR?

Zeka geriliği bebeklikten, hatta doğum öncesinden tespit edilebiliyor. Bilhassa kromozomal ve genetik bozukluklarla kontaklı durumlarda anne karnındayken de tespit edilebilir. Doğum öncesi için çeşitli testlerle anlaşılabiliyor.

Doğum sonrasında ise davranışsal boyuta bakılır. Bu noktada hem anne babaların hem de eğitimcilerin çocukta neyi gördüklerinin şuurunda ve farkında olmaları gerekir.

Gelişimsel basamaklarda bir çocuğun ya da bebeğin zeka geriliğine sahip olup olmadığını anlamada en değerli işaretler şunlardır:

• Çocuk ya da bebek, kendisini göstermekte yahut yaşına uygun davranmakta zorlanabiliyorsa,

• Doğumdan itibaren çok kolay bir göz teması kurmakta zorlanıyorsa,

• Temel refleksleri göstermekte zorlanıyorsa,

• Elindeki bir oyuncağı başka eline transfer etmekte zorlanıyorsa,

• Sağdan sola dönmekte zorlanıyorsa

Okul öncesi periyotta;

Zeka geriliği dikkat yahut algı meseleleriyle, toplumsal irtibat ve ömür becerilerindeki sorunlar formunda kendisini gösterebilir.

DİKKAT EKSİKLİĞİ İLE ZEKA GERİLİĞİ BİREBİR ŞEY Mİ?

Dikkat bozuklukları ve zeka geriliği birbiriyle bağlı durumlar olabilir. Zira dikkat eksikliğinde tekrar zeka puanlarında bir gerileme görülebilir.

Zeka geriliği daha şemsiye bir kavramdır, üst başlıktır. Alt semptomlarından biri ve bilişsel olarak yakalanabilen durumlardan biri dikkat eksikliği olabilir. Dikkat eksikliği, hiperaktivite bilişsel bir rahatsızlık. Burada bakılması gereken şey; dikkat alanında ve hiperaktivite denilen davranış denetiminde;

Eğer çocuk, davranışını denetim edemiyorsa ve dikkatini sürdüremiyorsa bu durum kuşku uyandırıcıdır. Bu noktada bu patalojinin kıymetlendirilmesi için çeşitli ölçme araçlarına başvurulur. Bunlar da çoklukla zeka puanı veren araçlar olarak görülür.

Her dikkat eksikliği yahut hiperaktivite zeka geriliği değildir. Hem dikkat eksikliği hem de hiperaktivite farklı başka kıymetlendirilebilir.

NEREYE BAŞVURMALI?

Çocuğunda bu üzere sorunlar fark eden ebeveynler MEB’e bağlı Rehberlik Araştırma Merkezleri (RAM) ve çocuk psikiyatrlarına başvurmak mümkün.

• Herhangi bir patalojiyi tanımlama yetkisi çocuk psikiyatr doktorları tarafından yapılmaktadır. Bu manada yanlışsız adrese gitmek çok kıymetlidir.

Rehberlik Araştırma Merkezi’nin işlevi ise okuldan ve aileden alınan raporların bir takım tarafından değerlendirilip sonrasında da tanılama yapmasıdır. RAM’da çocuk psikiyatr doktorların değerlendirmelerine de başvurulabiliyor. Bu nedenle Uzman Ruhsal Danışman Zeynep Özdoğru, birinci etapta bir psikiyatr tabibin tanılama sürecinden geçmeyi tavsiye etmektedir.

Psikiyatr dışında kalan ruh sıhhati çalışanlarının (Psikolojik Danışman, Psikolog, Pedagog, vs.) tanılama yetkisi yoktur.