Çocuklara ölüm nasıl anlatılır? Uzmanından gündemdeki sorulara yanıt

Gassal dizisinin son vakitlerde tanınan olmasıyla vefatın çocuklara nasıl anlatılacağı daha fazla merak edilir oldu. Ruhsal Danışman Sümeyye Üstün, vefatın çocuklara nasıl anlatılması gerektiğiyle ilgili ayrıntıları bilgileri açıkladı.

HABERE İLİŞKİN GÖRÜNTÜ İÇİN TIKLAYIN İZLE

TRT’nin dijital platformu Doğal’ın yeni orjinal dizisi “Gassal”, kıssası ve etkileyici oyuncu performansıyla izleyicilerin beğenisini kazandı. Tabii’de yayınlanan Gassal dizisini YouTube’da 5,7 milyon kişi izledi. Başrolünde Ahmet Kural’ın yer aldığı dizide 3 çocuklu yakın arkadaşının vefat etmesi milyonları göz yaşlarına boğdu.

Ölüm, kayıp ve yas üzere ağır bahisler yetişkinler için bile konuşması ve yaşaması güç bahisler olabilmektedir. Hal böyleyken mevt çocuklara nasıl anlatılır? Bir yakını öldüğünde yahut mevt döşeğinde olduğunda çocuğa nasıl davranılır? Üzere sorular da insanların merak ettiği sorular olabilmektedir. Bu yazıda vefat, kayıp ve yas konusunu çocuklara nasıl anlatılacağı pedagojik açıdan söz edilmektedir.

Her mevt zordur. Herkesin acısı da kendine nazarandır. Mevt ve kayıp vakitlerinde herkesin kendi yasıyla ilgilenmesi kıymetlidir. Cenaze meskenlerinde yaşanan ağır duygusal atmosfer birtakım durumlarda epeyce zorlayıcı olur. Yas tutma biçimi her kültürde ve meskende birebir olmaz. Kimi cenazelerde ağlamalara, ağıt yakmalara, acıma biçimindeki bakışlara, yüklenen çaresizlik hissine, arbedelere, kaosa, vb. rastlanır. Bu türlü olduğunda kayıptan fazla çok diğer hisler da hususa dahil olur. Mevt ve yasta en kıymetli şey çocuğun korunmasıdır. Bu korunma, çocuğun kayıp harici diğer hisler yüklenmesine mahzur olmak formunda olmalıdır.

Çocuklara Yas Sürecinde Söylenmemesi Gereken Şeyler:

• • “Yazık, yavrucak artık kimsesiz kaldı.”
• • “Şimdi ona kim bakacak.”
• • “Kuş oldu. Gökyüzünde bizi izliyor.”
• • “Çok yeterli bir insandı. Şu an cennette, çok hoş bir yerde.”
• • “Bizi görüyor. Daima bizimle.”
• • “Bir gün buluşacağız.”
• • “Toprak oldu.”
• • “Uyudu.” vb. cümleler söylenmemelidir.

Çocuk beyni soyut yapılanmayı kaldırmaz. Bu tipten söylenen cümleler her ne kadar düzgün niyetlerle söylenmiş olsa da, çaresizlik, paranoya, uykuya dalmayı reddetme, çeşitli kaygılar, kabuslar, vb. üzere davranışsal ve duygusal problemlere yol açabilir.

ÖLÜM ÇOCUĞA NASIL ANLATILIR?

Bu hususta çocuğun ve ailenin kim olduğu, çocuğun yaşı, ailenin kültürü, mevtin gerçekleşme sebebi üzere bahisler belirleyicidir. Öte yandan, kimi genel geçer hususlar vardır ki bunlara uyulması gerekir.

• Dürüstlük ve Açıklık: 

Dürüst olmak kıymetlidir. Mevt vardır ve bu gizlenmemelidir.

• Basit Sözler Kullanmak ve Az Konuşmak: 

Ölüm anlatılırken çok konuşulmaz ve gereksiz ayrıntılar verilmez. Örneğin, “Deden öldü. Artık bizimle olmayacak. Ben buradayım, senin yanındayım. Bazen onu çok özleyebilirsin. Ben konuşmak için buradayım.” üzere kısa, net ve nötr bir bilgi kafidir.

• “Ölüm” Sözünü Kullanmak:

Çocuklara mevtin anlatılmasında “ölüm”  kelimesinin kullanılması kıymetlidir. Daha yumuşak tabir etmeye çalışılmamalıdır.

• Ölüm Haberini İnançlı Bir Ortamda Vermek:

Çocuğa vefat haberini verirken, sakin ve inançlı bir ortam seçilmelidir. Çocuğun kendini inançta hissetmesi, bu tıp haberlerin hakikat bir formda algılanması için epey değerlidir.

• Ölüm Haberinin Sevdiği Biri Tarafından Verilmesi:

Ölüm haberi çocuğun sevdiği bir yakını tarafından verilmelidir. Rehber öğretmen, terapist, imam, komşu üzere bireyler bu iş için yanlışsız adres değildir.

Bununla birlikte, mevt haberini hissini yeterli denetim edebilen kişi vermelidir. Kendisi güç ayakta duran biri, çocuğu kapsayamayacaktır.

• Çocukları Yas Ortamından Korumak:

Yas tutmak her kültürde ve ailede farklı yaşanır. Lakin yas meskeninde çok fazla his vardır. Çocuk yas konutunda fazla tutulmamalıdır. Çocuğun yas konutuna dair karmaşık hisler geliştirmemesi ve başkalarının hissinin bulaşmaması için kıymetlidir.

ÇOCUK CENAZEYE GÖTÜRÜLÜR MÜ?

Bu soru bağlamla epeyce ilgilidir. Hangi cenaze? Kim götürecek? Yas nasıl tutuluyor? Nasıl bir cenaze merasimi var? Çocuk nasıl bir çocuk? Aile nasıl bir aile? üzere soruların karşılığına nazaran değişir.

Ancak, 7 yaşından evvel çocukların cenazeye gitmemesi daha uygundur. Lakin kimi kültürlerde cenazeye gitmek bir ritüeldir ve doğaldır. Olağan, sakin, nötr bir formda gerçekleşiyorsa ve çocuk da gitmeyi istiyorsa, 5-6 yaşında da gidebilir. Yeniden de 7 yaş öncesi çocuğu cenazeye götürmek önerilmez.10 yaş ve sonrasında ise cenazeye gidip gitmemek çocuğun kararı olmalıdır.

ÇOCUĞUN MUHTEMEL YAS YANSILARI NEDİR?

Çocuklar mevt ve kayıp ile başa çıkarken farklı reaksiyonlar verebilirler. Bu reaksiyonlar, çocuğun duygusal sıhhatini etkileyebilir ve şu formda kendini gösterebilir:

• Oyun oynamaya dönme: Çocuklar yas sürecinde, oyunla duygusal rahatlama sağlamak isteyebilirler.
• Hiçbir şey olmamış üzere davranma: Kimi çocuklar, mevt gerçeğini kabul etmekte zorlanarak bu durumu göz gerisi edebilir.
• Sık sık soru sorma: Çocuklar, vefatla ilgili merak ettikleri soruları sormaktan çekinmeyebilirler.
• Hırçınlık ve öfke: Çocuklar, mevt karşısında hırçınlaşabilir ve duygusal patlamalar yaşayabilir.
• Okula gitmeyi reddetme ya da yemek yememe: Yas sürecinde iştah kaybı ya da okuldan uzak durma üzere yansılar ortaya çıkabilir.

Bunlar, çocuğun olağan yas tepkileridir ve çocuğun ruhsal dayanak alması, bu duygusal zorlukları aşmasına yardımcı olabilir.

Çocukların Yas Süreci ve Mevtle Başa Çıkabilmesi İçin Takviye Önerileri

Çocuklar için mevt, karmaşık ve güç bir olgudur. Fakat gerçek bir halde anlatıldığında, çocukların yas sürecini sağlıklı bir halde geçirmelerine yardımcı olunabilir. Aileler, çocukların duygusal gereksinimlerini göz önünde bulundurarak onlara hakikat bilgiyi ve takviyesi sunmalıdır. Ayrıyeten, çocuğun yaşına uygun yas reaksiyonları gösterdiği gözlemlendiğinde, profesyonel bir psikolog veya terapist desteği almak yararlı olabilir.

Psikolojik Danışman
Sümeyye Üstün