Damarlardaki sinsi tehlike: Aort Anevrizması

Yüksek tansiyon, yük sporları ve yüksek tuz tüketimi en büyük tetikleyicisi… Sinsi bir halde ilerleyen Aort Anevrizması ölümcül bir hastalık. Uzmanlar 40 yaş sonrası yapılacak tarama ve tetkik yollarının bu sinsi tehlikeden korunmanın en değerli yolu olduğunu söz ediyor.

Vücudun en değerli damarının aort damarı olduğunu belirten Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Ünal Aydın, “Aort damarı kalpten çıkar ve göbek düzeyinde, bacaklara ana kısımları verene kadar devam eder. Kollar, beyin; bedenin organları olan akciğer, dalak, böbrek üzere organların hepsinin kanlanması aort üzerinden sağlanır. Münasebetiyle aort anevrizması, aort damarının olağandışı bir formda genişlemesidir. Yalnızca genişlemesi değil,aynı vakitte damar-duvar bozukluğudur.” dedi.

40 YAŞA DİKKAT!

Aort anevrizmasının önemli bir tehlike oluşturduğunu tabir eden Prof. Dr. Ünal Aydın, “Bu çok önemli bir tehlikedir. Aslında uzun yıllar beşerler hiç farkına varmadan bu tehlikeyle bir arada yaşarlar. Ta ki, bir gün önemli bir sıhhat sorunu yaşayana kadar. Münasebetiyle aort anevrizmasında en kıymetli erken ihtar sistemi, erken teşhistir. Genelde aort damar hastalıkları 50 yaş üzerinde daha net olarak ortaya çıkarlar. Lakin ailevi yatkınlık olan hastalarda, 40’lı yaşlarda, genetik bozukluğu olan hastalarda ise 20’li yaşlarda bile gözükebilir. Bizim 20’li yaşlarda bile ameliyat ettiğimiz hastalar var. Ancak bunlar özel hastalar, bunlar bağ doku hastalığıyla birlikte doğan beşerler. Hasebiyle aşikâr bir yaştan sonra bireylerin, bir karın ultrasonu yaptırarak aort damarı hakkında bilgi edinmesi, göğüs düzeyindeki için ise bir eko yaptırarak bunun hakkında bilgi edinmesi önleyici ve uyarıcıdır. Hiçbir semptomu yoksa da şahısların 50 yaşlardan itibaren eko ve ultrasonla denetim edilmesinde yarar var.” halinde konuştu.

YÜKSEK TANSİYONU OLANLAR RİSK ALTINDA

Yüksek tansiyonu olanların daha büyük bir risk taşıdıklarını tabir eden Prof. Aydın, “Yüksek tansiyon çok çok değerli bir risk faktörüdür. Şayet bir genetik altyapı, aort damarında dejenerasyona, genişlemeye bir meyil varsa hipertansiyon bunu hızlandıran en değerli etmektir. Hipertansiyonla birlikte şahıslar şayet göğüs ağrısı, sırt ağrısı, bel ağrısı tanım ediyorlarsa ultrason ya da eko ile bakılmasında yarar var. Münasebetiyle bu hastaların evvel tanısı sonra takibi yapılmalı. Denetim edilemez bir halde büyüdüğünde ise tedavi kademelerine geçilebilir. Hastaların denetimli bir biçimde, hayati riskler yaşamadan acil ve yüksek riskli süreçlere maruz kalmadan tedavisi yapılabilir. Lakin burada temel olan farkındalık ve taramadır.” tabirlerini kullandı.

Aort anevrizması ile ilgili belirtilere değinen Prof. Dr. Ünal Aydın kelamlarına şöyle devam etti:

“Bunun en bariz belirtileri; Göğüs düzeyinde sırt ağrısı ile kendini belirli eder. Zira göğüs kafesinde hudut liflerinin dağıldığı yere oturur ve oraya basar. Hasebiyle ağrıyla kendini gösterir. Karında ise bel ağrısı ile kendini gösterir. Hatta bu hastaların bir kısmı fizik tedavide, nörolojide, beyin cerrahisinde yıllar geçirirler. Hasebiyle elimizi karnımıza koyduğumuzda bir kitle hissetmemiz, kalple birlikte atan bir kitle hissetmemiz mümkündür. Lakin bu his herkeste olacak diye bir şey yoktur. Bu lakin uygunca genişlemiş ve bayağı büyümüş aort damarlarında ve de zayıf hastalarda olabilir. Hasta kiloluysa esasen bunu hissetmesi mümkün değildir. Hasebiyle bu hastalarda taramadan niçin bu kadar kıymetle bahsettiğimiz ortaya çıkıyor. Bu hastalığı kişinin kendi kendine fark etmesi hayli zordur. Bedende gizli bir yerde olduğu için; gerek göğüste, gerek karında ve önünde öteki öbür organlar olduğu için çok fazla büyümeden hissedilmesi zordur. Birebir formda ağrı da çok büyüyüp bası yaptığında hissedilir. Bundan ötürü erken teşhis edilip hastanın yakın takibe alınması hayati ehemmiyet taşır.”

TEDAVİ SÜRECİ NASIL PLANLANIR?

Prof. Dr. Aydın, şöyle devam etti:

“Önce hastalıktan korunmak için hastalığın bilinmesi lazım. Hastalık bilindikten sonra en değerli risk faktörleri olan kişinin genetik yapısı, buna meylinin olması ve yüksek tansiyon çok değerli faktörler. Hastanın yüksek tansiyonu denetim altına alacak diyet yani beslenme usulü, ömür biçimi değişiklikleri yapması gerekir. Ayrıyeten ilaçlarını kullanıp yüksek tansiyonunu denetim altına alması lazım. Göğüste ya da karın düzeyindeki genişleme yakın takip edilir. Şayet bu genişleme daha da ilerlerse, genişlemenin karakterine, anatomik yerine, çap oranına bağlı olarak karar verilir. Bu hasta karın düzeyindeyse ve bu bahsettiğim parametrelere uygunluk varsa stent yapılabilir. Bunlara uygunluk yoksa cerrahi süreç yapılabilir. Oradaki bozulmuş, dejenere doku çıkarılıp yerine birebir çap ve ebatta yapay bir damar başarılı bir formda yerleştirilebilir.

Göğüs düzeyinde ise durum daha farklıdır. Kalpten çıktığı kesimde bir genişleme olabilir ve göğüs boşluğu içerisinde bir genişleme olabilir. Kalpten çıktığı yerdeki genişlemede kapağı da etkileyebilir, kalbin damarlarını da etkileyebilir. Münasebetiyle buna nazaran bir cerrahi yol seçilebilir. Göğüs düzeyinde yani toraks boşluğu dediğimiz düzeyde ise yeniden çapı, yeri uygun ise stentle öncelikli olarak tedavi edilebilir. Lakin bununla ilgili uygunluk yoksa o vakit cerrahi sürece geçilebilir.

AORT ANEVRİZMASI PATLADIĞINDA HASTANIN KAÇ DAKİKASI YA DA SANİYESİ VAR?

Aorta nevrizması iki türlü patlıyor. Birincisi özgür duvar yırtılması. Burada dakikalar içerisinde hasta hayatını kaybeder. İkincisi ise aort üzerini kaplayan ince bir doku var, fakat bu doku olağanda gerginliğe karşı sağlam bir dokudur. Bu doku oradaki yırtılmayı kabaca hudutlar. Bu da sonlu yırtılmadır. Hudutlu yırtılmada hastanın saatleri var ve tedavi merkezine gidip tedavi olmaya yetecek kadar bir müddeti var. Hasebiyle sonlu yırtık olduğunda ve müdahale edildiğinde hastanın hayatta kalma ihtimali yüksektir, lakin özgür duvar yırtılması olduğunda hayatta kalma ihtimali düşüktür. Büsbütün kan oradan akıp boşalır. Hasebiyle hasta da dakikalar içerisinde hayatını kaybedebilir. Yırtılmaların birden fazla sonlu yırtılma biçiminde seyrediyor. Ancak bunlarda bile hayati risk tekrar yüksek seviyede seyretmektedir.

AĞIRLIK KALDIRAN SPORTMENLER RİSK ALTINDA!

Göğüs içi, karın içi basıncın yükseldiği durumlar, tansiyonun yükseldiği durumlar; aort anevrizmasında duvar gerilimini artıran, yırtılmasa bile duvardaki genişlemeyi etkileyen, genişlemeyi artıran fakat tıpkı vakitte duvar zayıflamışsa yırtılmasını etkileyen faktörlerdir. Tansiyonu artıran, aort basıncını artıran, münasebetiyle göğüs içi ve karın içi basıncı artıran durumlardır. Bunlar ağır kaldırma, kabızlık, önemli halde ıkınma ve hastanın tansiyonunu yükseltecek, yüksek ruhsal ya da fizikî gerilim altında kalma. Aort duvarını genişletici ve yırtılmasına sebebiyet veren en değerli faktörler bunlardır. Riskli sporlar ise bilhassa halterdir. Yüklerle ilgili sporlar önemli bir formda aort basıncını arttırıcı sporlardır. Olağan insanların da spor merkezlerinde tartı kaldırmaya meyilli olduğunu görüyoruz. O şahısların buna dikkat etmeleri lazım. Bilhassa bir aile hikayesi olanlar, rastgele bir ultrason ya da ekoda aort çapında artış izlenenlerin bu sporlardan biraz daha sakınmaları yeterli olur.

TUZLA DİREKT KONTAĞI VAR

Beslenmenin çok kıymetli olduğunu belirtmiştim. Örneğin Türkiye’de yöresel olarak çok önemli tuzlu beslenen yörelerde aort ortanevrizması ve yırtılma olayları öteki yörelere nazaran daha fazla görülmektedir. Yani tuzla direkt bir teması vardır. Yüksek tuzlu beslenme aort çapının genişlemesine ve aort duvarının yırtılmasına sebebiyet veren en değerli diyet faktörüdür. Tuzu kesinlikle azaltmamız lazım. Türkiye’de olağanda ortalama kişi başı 30 gram civarında tuz kullanılıyor. Bu çok yüksek bir sayı. Olağanda 15 gramı geçmemesi gerekiyor. Maalesef çok yüksek tuzlu beslenme yaygın. Hele yöresel olarak kimi bölgelerde, yöresel beslenmelerde yüksek tuz bilhassa kullanılıyor. Bu da aort hastalıklarının genişlmesine ya da yırtılmasına sebebiyet veriyor.”